Van punaise tot viaduct en van usb-stick tot lantaarnpaal: over twee jaar moeten álle inkopen van de overheid milieuvriendelijk zijn en eerlijk geproduceerd.
Gerard Oonk van het Platform Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) grijpt vertwijfeld naar zijn hoofd als hij denkt aan de brief van minister Donner van Sociale Zaken. Zoveel onverschilligheid en stroperigheid. "Dat irriteert me." Toch was zijn vraag kraakhelder: waarom heeft zijn ministerie bij de mega-order van zeventig miljoen euro voor software en computers alleen gelet op de centen? Het kabinet trompettert immers dat in 2010 alle overheidsaankopen - met een waarde van veertig miljard euro per jaar - duurzaam moeten zijn. Dat betekent milieuvriendelijk én onder fatsoenlijke omstandigheden geproduceerd.
Maar in zijn antwoord deed Donner alsof zijn neus bloedde. Niemand weet nog precies wat duurzaam is en hoe daarop gecontroleerd moet worden, liet hij weten. Onbegrijpelijk, vindt Oonk die het 'duurzaam inkopen' met de ministeries voorbereidt. "Dit was een prachtkans. Als het zo doorgaat, halen we 2010 niet. En als de overheid ervan uitgaat dat dit allemaal geen cent mag kosten, is het duurzaam inkopen niet reëel."
Het ambitieuze doel van het kabinet om binnen twee jaar alleen nog maar groen en eerlijk in te kopen, dreigt voorlopig te blijven steken in goede bedoelingen en geharrewar. Een speciale denktank van het ministerie van VROM, Senter Novem, heeft een lijst met tachtig 'productgroepen' opgesteld die moeten voldoen aan het predicaat duurzaam. Naast energie, catering, gebouwen en vervoer staan ook zaken als kinderopvang, inburgering en arrestantenzorg op de lijst. Maar hoe maak je die duurzaam? Tot nog toe zijn - in overleg met het bedrijfsleven - voor negen onderwerpen eisen vastgelegd. Zo moeten schoonmaakbedrijven die overheidsgebouwen willen poetsen, gebruikmaken van 'microvezeldoekjes', en een kwart van alle schoonmaakmiddelen moet ecovriendelijk zijn.
Cateraars die de kantines bevoorraden, moeten straks 40 procent biologische producten leveren en de broodjes mogen alleen verpakt worden in papier of afbreekbaar plastic. Zo niet, dan gaat de aanbesteding naar een ander.
Helemaal ingewikkeld wordt het om arbeidsomstandigheden langs de duurzaamheidslat te leggen. De denktank bivakkeerde daarvoor negen maanden op de hei om criteria te verzinnen, maar bleef steken in algemeenheden. Zo is kinderarbeid uit den boze en mogen arbeiders niet worden uitgebuit. "Daarvan dacht ik: tja, die had ik ze ook zo kunnen vertellen", sneert Oonk.
Bij het bedrijfsleven roept het megaproject veel vragen op. Bij duurzame geteelde appels of een biologisch ei is nog iets voor te stellen, maar wat te doen met een consultant of advocaat? Voorzitter Jan Koppens van ONRI, branche-organisatie voor advies- en ingenieursbureaus, struikelde over het voorstel om zakelijke dienstverleners tweeënhalf procent van hun omzet te laten besteden aan goede doelen. "Wat heeft dat met duurzaam te maken?" Ook het plan dat externe adviseurs met het openbaar vervoer moeten reizen, viel niet in goede aarde.
Werkgeversorganisatie VNO-NCW vindt er 'op zichzelf' niets op tegen als de overheid duurzaam inkoopt. "Maar het concept duurzaam blijft lastig", zegt Hubert van Breemen, gespecialiseerd in maatschappelijk verantwoord ondernemen. "De overheid heeft veel te veel haast. We moeten af van het idee dat in 2010 honderd procent van alle producten en diensten duurzaam kan zijn." Volgens VNO-NCW is het 'rampzalig' als onder tijdsdruk fouten worden gemaakt. Neem lasercartridges voor print- en kopieermachines. De overheid eist hervulbare cartridges, maar volgens branche-organisatie ICT Milieu staat helemaal niet vast dat die milieuvriendelijker zijn. Onderzoek van computerbedrijf HP zou uitwijzen dat nieuwe cartridges zeker zo verantwoord zijn. "Die printen efficiënter en betrouwbaarder, waardoor je minder papier en toner verbruikt", aldus Frank Lenderink, milieumanager bij HP.
Inmiddels verwacht ook het ministerie van VROM langer de tijd nodig te hebben om alles duurzaam in te kopen. Zo lopen er nog langdurige contracten en is in 2010 niet alles duurzaam verkrijgbaar. "We gaan ervan uit dat duurzaam aanbesteden vanaf 2010 ook duurzame producten gaat opleveren, maar het is een kwestie van lange adem", zegt Wiana Partakusuma, programmadirecteur duurzaam inkopen bij VROM.
Een ander vraagteken is de prijs. Volgens VROM hoeft duurzaam niet duurder te zijn. Bedrijven betwijfelen of dat haalbaar is, maar Partakusuma trekt de vergelijking met de spaarlamp: die is duurder maar gaat langer mee. "De overheid vormt een enorme inkoopmacht. Als bedrijven met meer volume aan duurzame producten komen, zullen de prijzen ook dalen."
Bron: BN DeStem
Foto: Rutgher Pruijm / GPD
