Tijdens het Algemeen Overleg in de Tweede Kamer sprak staatssecretaris Heemskerk van Economische Zaken over maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) en het kabinetsbeleid.
Verplichte rapportage: pas toe of leg uit
De nieuwe
staatssecretaris Heemskerk (PvdA) hield zijn kruit droog toen kamerlid
Vendrik van GroenLinks wilde weten of Heemskerk voor de zomer kenbaar
kon maken of hij wat voelde voor het idee om bedrijven verplicht te
laten rapporteren over kwesties als milieu, arbeids- en mensenrechten.
Heemskerk reageerde dat hij niet vond dat de overheid via die
rapportage een 'afvinkcultuur' moet bevorderen en dat hij bedrijven
niet wil 'voorkauwen' hoe ze verantwoord moeten ondernemen. Maar voegde
daar aan toe: "als de rapportage-eisen worden aangescherpt - ik
zeg nog niet dat er niets verplicht wordt - dan moet het iets worden in
de trant van 'pas toe of leg uit'". Heemskerk refereerde daarmee aan de
Code Tabaksblat over goed ondernemingsbestuur die ondernemingen
verplicht om deze code toe te passen of uit te leggen waarom ze dat
niet of anders doen [opmerking: net als bij de Code Tabaksblat zal dan
duidelijk gemaakt moeten worden wat er moet worden toegepast of
uitgelegd - G.O.]. Overigens steunden Kalma (PvdA), Irrgang (SP) en
Ouwehand (Partij voor de Dieren) het voorstel van GroenLinks voor
verplichte maatschappelijke rapportage. Kamerlid Biskop van het CDA
vond ook dat MVO wel 'iets minder vrijwillig kon', maar hoe of wat liet
hij in het midden.
Hele overheid 100% duurzaam + MVO handelsmissies
Door
bijna alle partijen en door Heemskerk werd benadrukt dat er echt werk
gemaakt moet worden van duurzaam inkopen en, zo oppperden diverse
partijen, van de lokale overheden mag verwacht worden dat ook zij in
2010 - net als de rijksoverheid - 100% duurzaam inkopen. Nu is dat
percentage nog 50%.
Er was brede overeenstemming dat binnen
handelsmissies MVO een belangrijke plaats moet innemen. Heemskerk vindt
dat er standaard standaard informatie aan bedrijven moet komen voor
elke missie en dat er met maatschappelijke organisaties over problemen
van te bezoeken landen gesproken moet worden. Zowel MVO Toolkits als de
Transparantiebenchmark moeten er bij betrokken worden. De 'linkerzijde'
in de Kamer, maar ook het CDA, vond dat het wel wat krachtiger mocht:
gewoon ondernemers niet meenemen als ze onverantwoord opereren.
Internationalisering MVO
Kamerlid
Irrgang van de SP ondersteunde de voorstellen in de brief van het MVO
Platform over de 'zorgplicht' van bedrijven en de mogelijkheid om
slachtoffers van schendingen door Nederlandse bedrijven in het
buitenland toegang tot het Nederlandse rechtsysteem te verschaffen en
hen langs die weg de mogelijkheid tot schadeherstel te bieden. Ook
meende de SP, net als andere partijen ter linkerzijde, dat forse steun
gegeven moet worden aan de (nu nog concept) VN code voor multinationale
ondernemingen, waarbij ook werd verwezen naar een brief van Amnesty
International. Heemskerk liet daarop weten dat VN Rapporteur voor
mensenrechten & bedrijven Ruggie nog een jaar extra heeft gevraagd
om zijn voorstellen af te ronden. Overigens noemde Heemskerk
'internationalisering van MVO' een van zijn vijf speerpunten. In dat
verband bezoekt hij ook de high-level meeting van de Global
Compact begin juli. Andere speerpunten van Heemskerk zijn: maatwerk in
transparantie en verantwoording, duurzaam inkopen, handelsmissies en
het ondersteunen van de rol van de consument. Bij dat laatste wordt
gedacht aan een 'keurmerk van keurmerken' op de website www.consuwijzer.nl.
Welke normen bij MVO?
Uit
het AO bleek dat er nog veel onduidelijk is over waar bedrijven zich
precies aan moeten houden (en waarom). Waar Kalma (PvdA) bijvoorbeeld
zei dat pensioenfondsen zich aan internationale regels moeten houden,
vraagt Heemskerk zich af: "wat is de rechtskracht daarvan voor
bedrijven, dat ligt niet zwart-wit?" Daarbij zegde Heemskerk toe dat
hij die vraag wel wil beantwoorden na zich - ook internationaal - georiënteerd
te hebben. Vendrik - die een 10-punten plan presenteerde - hamerde op
het belang van harde internationale normen, bijvoorbeeld afwzijzing van
kinderarbeid, te hanteren bij MVO. "Natuurlijk moeten kinderen die niet
meer werken ook geholpen worden om naar school te gaan", meende hij.
Maar "we moeten wel de norm stellen en daar hoort vervolgactie bij".
Van der Vlies (SGP) reageerde: "wij kunnen kinderarbeid niet zelf
stoppen, maar wel zending bedrijven". Waarop Vendrik mompelde: "zending
is toch nooit vrijblijvend".
'NCP gewoon opheffen'
Aptroot
van de VVD en Graus van de Partij van de Vrijheid ("bedrijven zijn per
definitie bezig met MVO") zagen helemaal niets in het nieuwe voorstel
voor het Nationaal Contactpunt voor de OESO Richtlijnen maar beide
grepen vooral terug naar ervaringen met het huidige NCP: "niet
effectief, niet efficient, kost veel belastinggeld. Gewoon opheffen
dus" zei Aptroot. Heemskerk meende dat juist de nieuwe opzet met een
meer onafhankelijk NVP - namen van de onafhankelijke experts worden in
mei bekend gemaakt - dat zowel bemiddelt als sterker communiceert,
nieuwe kansen biedt.
Aptroot vond ook dat de Transparantiebenchmark
afgeschaft kan worden: "je kunt heel transparant en toch onverantwoord
ondernemen". Anderen deelden die mening niet, maar ook Biskop van het
CDA meende dat transparantie alleen niet voldoende is. Biskop kwam ook
terug op de kamervragen die hij had gesteld over de lobby van bedrijven
tegen de nieuwe Chinese arbeidswetgeving. Hij vond de antwoorden daarop
van Heemskerk niet bevredigend, ook nu hij de 'lobbybrief' daarover van
de Europese Kamer van Koophandel in China gezien had, en vroeg om
nadere opheldering. Heemskerk kwam in zijn antwoord niet verder dan dat
'Nederlandse bedrijven in China koploper zijn op het gebied van MVO'.
Consumenten informeren
Ouwehand
van de Partij voor de Dieren benadrukte de problemen voor de consument
om werkelijk te kiezen voor duurzame producten, bijvoorbeeld
diervriendelijk vlees. Dat laatste raakt alle aspecten van MVO, tot
honger in de ontwikkelingslanden toe. Dierenwelzijn, waaronder de
dierproevenkwestie, hoort ook bij MVO. De consument moet daarom veel
beter geinformeerd worden via verplichte etikettering.
Irrgang
(SP) voelde wel wat voor het voorstel van de Consumentenbond om te
komen tot een Wet Openbaarheid Ketens (WOK). Heemskerk zei dat hij wel
wil zorgen voor betere voorlichting aan de consument, maar dat het idee
om alle circa 250 keurmerken terug te brengen tot een keurmerk niet
realistisch is.
Pensioenfondsen: clusterbommen en kinderarbeid
Diverse
kamerleden van de linkse partijen oefenden scherpe kritiek uit op de
pensioenfondsen vanwege hun investeringen in 'clusterbommen en
kinderarbeid'. 'Onbestaanbaar' meende Vendrik. Maar diverse kamerleden
opperden ook om de koplopers van verduurzaming te belonen via de markt,
dus middels lagere tarieven.
Een discussie ontstond ook over wat van
de WTO verwacht mag worden als het gaat om 'non-trade concerns', dus
MVO thema's. Heemskerk beloofde zich hard te blijven inzetten, maar van
der Vlies (SGP) maande tot realisme: "natuurlijk doen, maar verwacht
niet te veel".
'Maak de HEMA duurzaam, koop een aandeel'
"Een
fantastische actie van de Schone Kleren Kampagne" vond kamerlid
Vendrik. SKK roept namelijk de Nederlandse burger op om een aandeel van
de nu 'te koop staande' HEMA te kopen. Als punt 10 van zijn actieplan
steunde Vendrik die oproep en liet weten dat hij er al een heeft
gekocht. Vendrik riep ook Heemskerk op zo'n aandeel te kopen. Heemskerk
zei dat het hem als staatssecretaris verboden was om aandelen in z'n
bezit te hebben. "Ook niet via een stichting of zo?" opperde Vendrik.
Maar Heemskerk ging niet overstag.
