Due diligence is de inspanning die van bedrijven wordt gevraagd om betrokkenheid bij mensenrechtenschendingen tegen te gaan. De noodzaak tot due diligence is opgenomen in de UN Guiding Principles (UNGP’s) en de OESO-richtlijnen.
Due diligence betekent letterlijk ‘gepaste zorgvuldigheid’. Deze term wordt breder gebruikt, bijvoorbeeld voor boekhoudkundig onderzoek bij overnames en fusies. Bij MVO gaat due diligence om gepaste zorgvuldigheid ten aanzien van mensenrechten en milieu, om het permanent evalueren en reageren op (potentiële) risico’s en schendingen – zowel bij de eigen bedrijfsvoering als bij de uitbesteding van bedrijfsactiviteiten. Daarbij staan niet de risico’s voor en de rechten van het bedrijf zelf centraal, maar risico’s voor de samenleving daar waar bedrijven actief bedrijfsactiviteiten.
Waarom due diligence?
Bedrijven dragen verantwoordelijkheid voor het respecteren van mensenrechten, zo is vastgelegd in de belangrijkste internationale normen voor maatschappelijk verantwoord ondernemen. Due diligence slaat op de manier waarop bedrijven MVO in praktijk brengen. Daarnaast biedt due diligence het bedrijf inzicht in de maatschappelijke impact, is het een manier om de eigen missie en normen uit te dragen en om duurzame relaties met stakeholders op te bouwen. Tot slot is due diligence een belangrijke aanvulling op het risicomanagement van het bedrijf.
Betrokkenheid bij schendingen
Door complexe ketens en concernstructuren kan de manier verschillen waarop bedrijven betrokken raken bij mensenrechtenschendingen. De UN Guiding Principles onderscheiden drie niveaus:
- Een bedrijf kan de directe veroorzaker van een schending zijn.
- Maar vaker nog zal sprake zijn van een bijdrage aan een schending (samen met, of via andere partijen).
- Tot slot kan er − zonder directe bijdrage − een relatie met de schending bestaan via activiteiten, diensten of producten.
In alle gevallen heeft het betreffende bedrijf een verantwoordelijkheid. De grootte en complexiteit van de verantwoordelijkheid zijn afhankelijk van het niveau van betrokkenheid. Een directe veroorzaker van een schending heeft een grotere verantwoordelijkheid in het zorgen voor het voorkomen van schendingen en de toegang tot genoegdoening, dan wanneer er bijvoorbeeld een indirecte relatie bestaat.
Uitvoering due diligence
De uitvoering van due diligence is een continu proces, waarbij bedrijven proactief hun huidige en potentiële maatschappelijke risico’s identificeren, voorkómen en verminderen, en daarover verantwoording afleggen. In 2018 hebben 48 landen ingestemd met de OESO Due Diligence Handreiking voor MVO. Deze handreiking maakt duidelijk hoe bedrijven due diligence in zes stappen moeten uitvoeren.
Bedrijven moeten maatschappelijk verantwoord ondernemen in hun beleid en managementsystemen integreren (stap 1) en een systematische risicoanalyse maken van hun daadwerkelijke en potentiële negatieve impacts op mens en milieu (stap 2). De volgende stap is het ontwikkelen en uitvoeren van beleid dat deze risico’s of schendingen aanpakt (stap 3). Een bedrijf moet de uitvoering daarvan monitoren (stap 4) en daarover transparant en publiekelijk rapporteren (stap 5). Stap 6 bestaat uit het voorzien van genoegdoening voor slachtoffers van negatieve impacts van bedrijfsactiviteiten. Bij al deze stappen is betekenisvolle stakeholderbetrokkenheid cruciaal.
Communicatie
Onderdeel van due diligence is het communiceren over de bedrijfsvoering en de gevolgde due diligence-aanpak. Dit geldt in het bijzonder voor de communicatie met direct getroffenen en belanghebbenden.
Transparantie van het bedrijf richting de buitenwereld is cruciaal om geloofwaardig te blijven. Bedrijven moeten laten zien dat én hoe ze aan de slag gaan met due diligence.