Home Wat is MVO? Wetgeving voor verantwoord en duurzaam ondernemen

Wetgeving voor verantwoord en duurzaam ondernemen

Volgens het MVO Platform is due diligence-wetgeving in Nederland nodig om de negatieve impact van bedrijven op mens en milieu in internationale ketens te minimaliseren. Due diligence-wetgeving maakt duidelijk dat verantwoord ondernemen de norm dient te zijn. Ze verplicht bedrijven om maatregelen te nemen om risico’s op mensenrechtenschendingen en milieuschade, zoals ontbossing, moderne slavernij en onderbetaling, in hun eigen activiteiten en waardeketens aan te pakken en te voorkomen. De overheid kan middels een toezichthouder handhaven als bedrijven nalaten in actie te komen als er zich misstanden voordoen.

Wetgeving stelt een duidelijke norm voor alle bedrijven en zorgt voor een gelijk speelveld tussen bedrijven die zich nu al inzetten voor verantwoorde ketens en bedrijven die dat niet doen. Due diligence-wetgeving dient ingevoerd te worden in aanvulling op onderdelen van het bestaande Nederlandse MVO-beleid, waardoor een ‘doordachte mix’ van vrijwillig en bindend beleid ontstaat.

Due diligence-wetgeving dient volledig in overeenstemming te zijn met de OESO-richtlijnen voor multinationale ondernemingen over maatschappelijk verantwoord ondernemen. Dat betekent dat de wetgeving bedrijven verplicht om alle zes stappen van het proces van due diligence volledig uit te voeren, inclusief het voorzien in of meewerken aan herstel van schade (stap 6). Het betekent ook dat de verplichting geldt voor de gehele waardeketen van bedrijven, inclusief het downstream-gedeelte. Ook dienen andere essentiële elementen uit de OESO-richtlijnen te worden overgenomen, zoals aandacht voor inkooppraktijken, conflict-sensitiviteit en gender. De betrokkenheid van stakeholders moet bij elke stap van due diligence gewaarborgd zijn.

Een due diligence-wet dient te gelden voor alle bedrijven die op de Nederlandse markt opereren. Toezicht en handhaving zijn een onmisbaar onderdeel van due diligence-wetgeving. Een toezichthouder moet het lerend vermogen van bedrijven bevorderen, maar als bedrijven de wet herhaaldelijk niet naleven handhavend optreden, bijvoorbeeld door het uitsluiten overtredende bedrijven van aanbestedingen of overheidssteun of door het opleggen van boetes.

Internationale wetgevingstrend

Wetgeving voor verantwoord ondernemen is niet nieuw. Op Europees niveau bestaan bijvoorbeeld al de Illegaalhoutverordening (2010) en de Conflictmineralenverordening (2017). In Frankrijk bestaat sinds 2017 brede due diligence-wetgeving (de Loi de Vigilance), in 2021 gevolgd door Duitsland met de aanname van de Lieferkettengesetz. Het Verenigd Koninkrijk en Australië namen in respectievelijk 2015 en 2018 de Modern Slavery Act aan. Recenter werden op EU-niveau de Richtlijn Duurzaamheidsrapportering (Corporate Sustainability Reporting Directive, CSRD) (2022) en de Ontbossingsverordening (2023) aangenomen.

Specifiek met betrekking tot due diligence-wetgeving publiceerde de Europese Commissie na bijna twee jaar voorbereidend werk in februari 2022 een voorstel voor een EU-richtlijn gepaste zorgvuldigheid, de Corporate Sustainability Due Diligence Directive (CSDDD). In december 2022 namen de EU-lidstaten in de Raad een positie in ten aanzien van het voorstel, gevolgd door het Europees Parlement in mei 2023. Op moment van schrijven zijn de onderhandelingen gaande tussen de Commissie, Raad en Parlement over de uiteindelijke wettekst (de triloog).

Wetgeving in Nederland

In 2019 stemde de Eerste Kamer in met de Wet Zorgplicht Kinderarbeid, die bedrijven verplicht te verklaren dat ze due diligence doen om kinderarbeid te voorkomen. De Wet Zorgplicht Kinderarbeid is echter nog altijd niet ten uitvoer gebracht. Het kabinet zou werken aan een Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) waarmee de wet kon worden ingevoerd, maar besloot in 2020 in plaats daarvan de Europese ontwikkelingen op het gebied van wetgeving af te wachten. Eind 2021 kondigde het kabinet alsnog aan een wetsvoorstel voor nationale due diligence-wetgeving te gaan ontwikkelen.

Ondertussen dienden de ChristenUnie, Partij van de Arbeid, GroenLinks en de SP in maart 2021 het wetsvoorstel Verantwoord en Duurzaam International Ondernemen in. Het wetsvoorstel omvat een zorgplicht voor alle bedrijven in Nederland en een due diligence-plicht voor alle grote bedrijven in Nederland (met meer dan 250 medewerkers of 40 miljoen euro omzet). In november 2022 werd het aangepaste wetsvoorstel ingediend in de Tweede Kamer, waar toen ook D66 en Volt zich bij aansloten. De volgende stap is de behandeling van het wetsvoorstel in de Tweede Kamer.

Nederlandse wetgeving dient als opstap voor Europese wetgeving. Nederland kan het goede voorbeeld geven in Europa en laten zien dat het mogelijk is om wetgeving voor verantwoord ondernemen in te voeren die in lijn is met de OESO-richtlijnen. Hiermee kan het kabinet de druk op het EU-proces om tot effectieve wetgeving te komen vergroten én het bedrijfsleven in Nederland voorbereiden op de aanstaande wetgeving.

Meer lezen

Het MVO Platform zet zijn visie op wetgeving verder uiteen in de volgende stukken:

Het MVO Platform publiceerde een aantal gedetailleerde reacties op de wetgevingsontwikkelingen in Nederland en de EU: